1880 yılında Trabzon’un büyük ve köklü ailelerinden Nemlizâde Hikmet Efendinin öncülüğünde, Nemlizâde Hacı Ahmet ve Nemlizâde Mehmet Efendilerin on arkadaşı ile yaptıkları davete uyan, Ali Nâki Bey, Trabzon’a gelerek şimdiki Cumhuriyet Mahallesi’nde Reşit Efendi’nin evinde Mekteb-i Hamidiye adı ile, altı sınıflı bir idadi, yani Lise açtı. Lisenin ilk müdürü Ali Nâki Bey oldu.

Meşhur Ibrahim Cudi Efendi de bu okulda Türkçe dersleri okuttu. 

Ali Nâki Bey’in bu girişimi Trabzon’un eğitim ve kültür ufkunda büyük bir canlılık meydana getirmiş ve umulanın üstünde ilgi görmüştür.

Bu yüzden daha fazla Türk çocuğunun, Lise öğrenimi görebileceği büyük bir okulun yapımı gündeme gelmiştir.

Zamanın Trabzon Valisi Edip ve Sair Sirri Pasanın öncülüğü ileşimdiki Trabzon Lisesi’nin yerinde resmi idadi (Yeni Lise) 1887 tarihinde tamamlandı. Hizmete açıldı. Ali Naki’nin müdürlüğünü yaptığı Mekteb-i Hamidiye (Öğretmen-Öğrenci) bütün kadrosuyla yeni resmi liseye aktarılmış ve Tarihi Trabzon idadisinin ilk müdürü yine Ali Naki Bey olmuştur.

1887-1893 yılları arasında şartlar normal olmadığı için Eğitim-Öğretim de normal olmamıştı. Kuruluş nedeniyle her sınıf açılamamış, ya da kuvvetli bir ihtimalle yeterli öğrenci bulunamamıştır. 

Bütün bu olumsuzluklara rağmen 1887-1902 Öğretim yılı sonuna kadar dokuz dönem mezun verilmiştir.

Okul Trabzon Sultani’si olarak anılmaya başlandı. 1913 yılı İmparatorluğun çökmeye başladığı dönemdir. Savaş yıllarında Trabzon Sultani öğrencilerinden bir kısmı cepheye, bir kısmı iç bölgelere, bir kısmı da batıya doğru dağıldı. Okul tamamen boşaltıldı. 1914-1915 cihan harbi nedeniyle mektep hastane olarak kullanıldı. 1915-1916,1916-1917 yıllarında Rus işgal nedeniyle öğrenim yapılamamıştır. Çanakkale savaşına giden öğrenciler savaştan geri dönememişlerdir

KARA GÜNLER1330-1331 (1914-1915) yılı

Umumi harp dolayısıyle mektep hastahaneye dönüştürüldüğünden öğretim yapılamadı

1331-1332 (1915-1916) YILI

Trabzon Ruslar tarafından işgal edildiğinden öğretim yapılamadı.

1332-1333 (1916-1917) YILI

Rus işgali devam etti.

1924-1925 ders yılında Sultaniler Liseye dönüştürülmüştür.

Lise olarak öğrenim sürerken 1924’te Mustafa Kemal ATATÜRK Trabzon’u ziyaretlerinde 

Trabzon Lisesini de ziyaret eder.

Atatürk Lise’yi tamamen gezdikten sonra öğretmenlerle ayrı ayrı konuşmuş ve öğretmenler 

kurulunda oturarak birlikte çay içmişlerdir. Lise’nin spor şeref defterine "Bedeni idman fikri idmanla muvazi olmalıdır." cümlesini yazan Atatürk, Öğretmenler Kurulunda Tarih öğretmeni Rifat Bey’in "Paşam müfredat programlarında Türk tarihine yeteri kadar yer verilmiyor." dediğinde

Mustafa Kemal Atatürk, şu karşılığı vermiştir:

"Muallim Efendi, bu sözlerinden çok duygulandım. Artık bundan böyle Türk çocuğu kendi tarihini okuyacaktır. Bundan emin olabilirsiniz." demiştir.

Böylece Milli tarih görüşü ve kararı Atatürk’ün bu gezisi sırasında Trabzon’da kararlaştırılmış oldu. 

Bu husus da Trabzon için, Trabzon Lisesi için bir onur kaynağıdır.

Atatürk Lise’de aynı öğretmenler kurulunda "Malumat-ı Diniye" öğret­menine "TİN" süresi ile ilgili sorular sormuştu. Yeterli cevap alamayınca, bunun üzerine Atatürk’ün büyük saygı duyduğu ünlü bilgin 

Trabzon Müftüsü Ibrahim Cûdi Efendi devreye girerek doyurucu açıklamalarda bulunmuştu. 

Bu açıklamalardan da Atatürk ziyadesiyle memnun kalmışlardı.

Trabzon Lisesi’nden gayet memnun ayrılan Atatürk; daha sonra askeri ve memleket hastanesini 

ziyaret etmişler ve oradan bir yıl önce açılan Ticaret Mektebini (Kemerkaya Mahallesi’nde şimdiki Anadolu Lisesi’nin karşısındaki aralıkta idi) sonra da Muallim Mektebi’ni ziyaret etmişlerdir. Okuldaki gezi 

ve tetkik sırasında öğretmen Hıfzırrahman Raşit öymen, Mustafa Kemal’e şeref defterini sunarak, 

tarihi bu günü tesbit için hatıra lütfetmesini istirham etmişlerdir. Bunun üzerine Mustafa Kemal’de

Hıfzırrahman Raşit Öymen’in dolma kalemini alarak hatıra şeref defterine şunları yazmıştır:

Beden-i îdman fikri idmanla muvazi gitmelidir.

Gazi Mustafa Kemal

(16 Eylül 1924’de Trabzon Lisesi’ni ziyaretleri sırasında okul şeref defterine yazılmıştır.)

Cumhuriyetten önce 1887’de kurulan idadinin, (sonradan sultani) son müdürü değerli 

edebiyatçılarımızdan Ali Canip (Yöntem) Beydir. Bu müdürle Sultani Liseye dönmüş 

37 yıl devam eden Eğitim-Öğretim biçimi tarihi fonksiyonunu tamamlayarak yerini, 

Tevhid-i-Tedrisat kanunu gereği Liselere bırakmıştır.

1887 yılında tahminen 5000 altın liraya yaptırılan ve eski ismi ile Mekteb-i idadi yeni ismi ile Lise, aradan geçen 46 yıl içinde öğretim yapılamayacak duruma gelmiş ve terk edilmiştir.

Eski binada yapılacak onarımın yeterli olmayacağı, okulun ihtiyacı karşılayamayacağı belirtilerek, Milli Eğitim Bakanlığına müracaat edildi. Daha sonra Bakanlığın gönderdiği heyet gerekli incelemelerde bulunduktan sonra, yeni bir Lisenin yapılmasını uygun görmüşlerdir. Okulun planı okul mimarisinde milletler arası isim yapmış Alman Mimar Bruno Taut tarafından çizilmiştir.

Taut, okulun yerleşim planını yaparken doğa ile uyum sağlamasına dikkat etmiştir. 

Okulun önünde bulunan manolya ağacını korumuş ve bunun için de projesini değiştirmiştir.

Proje raporunda okulun manzarasının bozulmaması için yol üzerinde yapılacak binalara iki kattan fazla ruhsat verilmemesini önermiştir. Mimar Taut ayrıca Atatürk’ün katafalkını hazırlayan ve İstanbul’da ki şehitlikte yatan tek yabancıdır.

Yeni Lisenin temel atma töreni 16 Haziran 1938’de yapıldı. Çok kalabalık ve heyecanlı olan törende; temele ilk harcı üçüncü umum Müfettişi Tahsin ÜZEN koydu. Törende maarif müşaviri Mustafa Resit TARAKÇIOGLUve Trabzon valisi hazır bulunmuşlardır.

İnşaat 2 yıl sürmüştür. 1940-1941 yılında yeni binada yatılı-gündüzlü olarak Eğitim-Öğretime başlandı.

Binanın ayrı bir özelliği de Trabzon da ki ilk kaloriferli binalardan biri olmasıdır. Bu muhteşem okulun ilk müdürü Faik DRANAZ’dır. (1940-1948)

Trabzon Lisesi 1968 yılına kadar Orta-Lise kısmı ile bir arada Eğitim-Öğretim yaptı. Bu yıllarda batı yönündeki bahçede inşa edilen ve hizmete giren Cumhuriyet Ortaokulunun açılması üzerine Lise bünyesindeki ortaokul sınıfları olduğu gibi bu yeni okula aktarıldı. Yatılı ortaokul öğrencileri, Lise pansiyonunda kalmalarına rağmen Cumhuriyet Ortaokulunda öğrenim gördüler.

Trabzon Lisesi uzun süre bölgenin tek okulu olarak hizmet vermiştir. Büyük devlet adamları ve şahsiyetler yetiştirmenin gururunu yaşamış ve yaşamaya devam edecektir.

1972’den sonra diğer Liselerin açılması ile tek okul olma özelliğini kaybetmiştir.

1996 yılında da Trabzon Lisesindeki yatılı bölüm Bakanlıktan izin alınarak kapatılıp öğrencileri Atatürk Lisesine aktarılmıştır.

Cumhuriyet Döneminde ki okul müdürleri şunlardır:

1) Mehmet Rasim ARSLAN

2) Şerif Efendi

3) Ömer Faruk ÇETİN

4) Sami AKYOL

5) Faik DRANAZ

6) Sırrı BİLGE

7) Kemal OR

8) Ömer Faruk BAYIN

9) Kemal ÜLKER

10) Mustafa SARICALI

11) Adil TEOMAN

12) Mehmet Emin KUTAL

13) Hikmet DEMİRÇELİK

14) Hüdai KALYONCU

15) Kemalettin DİLAVER

16) Yunus AVCI

17) Fikret KORKMAZ

18) Lütfi ERSOY

19) Rauf TOKGÖZ

20) Ömer EYÜBOĞLU

Bu müdürler döneminde Trabzon Lisesi pansiyonlu okul olarak hizmet etmiştir. 1941-1995 tarihleri arasında okul oldukça yıpranmıştır. Bu tarihler arasında yapılan onarımlar yeterli olmamıştır. Özellikle yatılı birimleri, bodrum katları, kullanılmaz hale gelmiştir. 1995’te okul müdürü olarak atanan Ömer EYÜBOĞLU okulu baştan aşağı onarımdan geçirmeye başlamış ve bu çalışmayı halen sürdürmektedir. Şu an okulda 3280 gündüzlü öğrenci, 6 yönetici, 132 öğretmen, 1 memur, 10 hizmetli ve 1 teknisyen bulunmaktadır.

Eskiden spor salonu olarak hizmet veren birim yeniden onarılarak konferans salonu, yatılı bölümün kalkmasıyla boşalan yatakhane bölümleri ise; 3 adet Laboratuar, 7 derslik ve 1bilgisayar sınıfı haline getirildi. Yemekhane, dolaphane bölümleri (2800 m2) onarılarak Jimnastik salonları, soyunma odaları, tuvalet, arşiv ve resim atölyesi (800 m2) haline getirilmiştir.

Revir olarak hizmet veren bina modern hale getirilerek yabancı dil sınıfları, eski biyoloji laboratuarı müzik sınıfı haline, konferans salonu altındaki (800 m2) alan da düzenlenerek 3 adet sınıf, depolar, banyo ve tuvaletler haline getirildi. Okul ön bahçeleri halkın, okul öğrencileri, öğretmenlerinin oturup dinlenebileceği alan haline getirilip hizmete açıldı.

Kütüphane modern bir hale getirilerek eski yerinde hizmete devam etmektedir.

Futbol sahasının etrafındaki duvarlar onarılıp tel kafeslerle çevrilerek koruma altına alındı. Kapalı spor salonu bitirilerek hizmete açıldı.Bu arada 1940 yıllarındaki yapısına uygun dış cephesi restore edilmiş, çatısı onarılıp 50.000 kiremit değiştirilmiştir.

2005 Yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Okulumuz Anadolu Lisesi kapsamına alındı. Bu kapsam doğrultusunda öğretmen kapasitesinde azalma olmuştur ve bazı öğretmenler Anadolu Lisesi kısmına aktarılmıştır. Geri kalan kısmı ise genel lise bölümünde görevlerine devam etmektedir. 2007-2008 Eğitim-Öğretim yılına kadar bu işleyiş devam edecektir. Bu tarihin bitiminde okuldaki öğrencilerin hepsi Anadolu Lisesi Statüsündeki öğrencilerden oluşacaktır.

Kaynak: https://ahmetguveli.wordpress.com/2007/03/09/trabzon-lisesi-tarihcesi/