Teritorija Grocke je u antičkom periodu bila sastavni deo rimske provincije Gornja Mizija. Naselja Vinča, Ritopek, Grocka i Restovik su nastala na trasi nekadašnjeg rimskog puta koji je povezivao Singidunum (Beograd) i Viminacijum (Kostolac).
Sledeći pisani dokument koji nam pruža podatke o ovom naselju bogate istorije je turski popis iz 1560. godine, gde vidimo da se osim varoši koja ima dve mahale, muslimansku sa 11 i hrišćansku sa 28 domova, pominje i grad koji ima dizdara i oko 40 vojnika. Evlija Čelebija u svom Putopisu Grocku opisuje kao četvorougaono utvrđenje u kome su smeštena skladišta municije, žitni magacin, džamija i dva mala hana.

U kasnijem periodu, 1717. godine je Grocka pala pod Austrijsku vlast, a u njenoj neposrednoj blizini se odigrala odlučujuća bitka između Austrijanaca i Turaka, nakon koje su Turci osvojili Beograd. Iz ovog perioda nam je ostalo mnoštvo dokumenata i predmeta, a jedan od najznačajnijih spomenika je svakako manastir Rajinovac u Begaljici, u čijem dvorištu je grob kneza Ilije Andrejevića Palalije.
Nemamo pouzdane podatke o postojanju crkvenih objekata na ovoj teritoriji u srednjem veku. Iako najstariji opisi Grocke ne pominju crkvu, mogli bi smo da pretpostavimo da je džamija pomenuta u Putopisu Evlije Čelebije, podignuta na ruševinama pravoslavne bogomolje, kao što se to dešavalo u mnogim srpskim varošima pod Turcima. U prilog ovome govori i činjenica da se već prvih decenija XVIII veka pominje „stara crkva“ građena od čvrstog materijala.
Prvi pouzdani podaci  nam se otkrivaju u popisu crkava beogradske arhidijaceze iz 1732. godine, gde se detaljno opisuju dve crkve u Grockoj sa mnogobrojnim pokretnim predmetima.

STARA I GORNjA CRKVA
Stara crkva se  nalazila u donjem delu varoši, „pod mahalom, malena, stara, osveščaja“ sa „duharima od ćerpića pokrivena cigloju“. Detaljno su popisani bogoslužbeni predmeti, odežde,  stare liturgijske knjige: „jevanđelje srebrom okovano - srpska štampa, drugo Jevanđelje rukopisno, Liturgija štampana u Moskvi, Apostol moskovski, Zbornik srpski, Psaltir srpski stari“. Od predmeta primenjene umetnosti navode se zlatarski radovi, predmeti od različitih metala i crkvene odežde i tkanine.
Ikone ikonostasa su popisane po svojij tematici, bez detaljnijih podataka. Poznato nam je da je ikonostas obuhvatao 31 ikonu: Hristovih ikona 9, Bogorodičinih 3, arhanđela 6, sv. Jovana Krstitelja 3, sv. Nikole 4, po dve ikone sv. Georgija i sv. Stefana i po jedna ikona sv. apostola Vartolomeja i  sv. Dimitrija.
Gornja crkva je bila bivša stara turska džamija koja je služila kao neosvećena bogomolja sa dopuštenjem mitropolita Mojsija Petrovića. Nalazila se na zapadnom delu varoši, u blizini današnje crkve. I ova crkva je imala stare bogoslužbene knjige: srpsko rukopisno Jevanđelje, Liturgiju moskovsku, Triod farisejevac, Oktoih kijevski, stari srpski Zbornik, Obšćak moskovski, Prologa četiri na dvanaest meseca, stari rukopisni Psaltir, i dr. Crkva je bila opremljena raznim predmetima iz oblasti primenjenih umetnosti rađenim u sreru, bakru, gvožđu, drvetu, i bogatim crkvenim odeždama.

U popisu se navodi 25 ikona koje su ukrašavale ovu crkvu: Hristovih ikona 8, po dve ikone sv. Nikole, sv. Georgija, sv. Dimitrija, sv. Judite, po jedna ikona sv. Jovana Krstitelja, sv. Ilije, sv. Jovana Bogoslova,  sv. Kozme i Damjana, sv. Luke, dve ikone „12mesjaci”, barjak sa ikonom Hrista i Bogorodice.
Obe crkve su prikazane na planu Grocke iz 1739. godine koji se čuva u bečkom ratnom arhivu. Zanimljivo je to da se osim njih pojavljuje i treća crkva koja je locirana južno od mahale, na desnoj obali Gročice. O njoj nemano drugih podataka.
 Verovatno je da su obe crkve stradale u burnim događajima  naše istorije krajem XVIII i početkom  XIX veka. Joakim Vujić  u svom Putešestviju po Serbiji,  prilikom koga je 1823.godine posetio Grocku, navodi da u „u ovoj varoši nahodi se jedna oskudna crkva, koja je od drveta i pletera načinjena i skoro porušena“. Osim toga, pominje i školu sa 22 učenika koja se nalazila u crkvenoj porti.

PODIZANjE NOVE CRKVE
Vremenom se javila potreba da se umesto ove stare, gotovo oronule crkve, podigne novi hram, tako da su se Gročani sa ovom molbom 1828. godine obratili knezu Milošu. Iste godine otpočelo je zidanje nove crkve. U avgustu se u zidanju došlo do svoda, kada je usledio  manji prolem zbog nedostatka materijala. To je ubrzo prevaziđeno i crkva je završena na vreme, što vidimo iz pisma Gročana knezu Milošu iz 1828. godine. Uz pismo je priložena i specifikacija troškova oko izgradnje.
Crkva Svete Trojice podignuta je 1883. godine kao jednobrodna građevina zasvedena poluobličastim svodom, sa jednom polukružnom apsidom na istočnom i pripratom na zapadnom delu, iznad koga de diže dvospratni zvonik. Iznad proskomidije i đakonika se uzdižu dva poligonalna kubeta. Celokupan arhitektonski sklop crkve, kao i obrada fasada, zasniva se na klasicističkoj koncepciji sa elementima romantizma.
Ikonostas je takođe koncipiran u duhu klasicizma. Po horizontali je podeljen arhitektonskim, profilisanim vencima i tri jarusa, dok je vertikalna podela izvršena pomoću kaneliranih stubova, sa korintskim kapitelima obojenim u belo i ukrašenim pozlaćenom cvetnom viticom. Gornji deo ikonostasa se završava karakterističnim klasicističkim arhitektonskom elementima: profilisanim krovnim vencem, trouglastim timpanom u sredini, simetrično koncipiranom atikom sa urnama na vrhu.
Ikone koje ga ukrašavaju je oslikao akademski slikar Nikola Marković. Ima ih ukupno 27. Njihov raspored na ikonostasu je sledeći: sokl - Bog Otac, Bekstvo u Egipat, Čudo Hristovo, Usekovanje glave svetog Jovana Krstitelja; Prestone ikone - Sveta Trojica, Bogorodica, Isus Hristos, sv. Jovan Krstitelj; Dveri - na bočnim severnim dverima je sv. arhiđakon Stefan, a na južnim sv. arhangel Mihailo; Carske dveri - u ovalu Bagovesti, levo je oslikan sv.arhangel Gavrilo, a desno Bogorodica. Iznad bočni dveri se nalaze dve kompozicije koje ilustruju Dejanija apostola, a iznad Carskih dveri se nalazi Tajna večera.
Druga zona, pretprazničke ikone: Vavedenje, Rođenje Hristovo, Sretenje, Vaskrsenje, Krštenje, Vaznesenje, Preobraženje.
Treća zona - iznad severnih dveri u ovalu - sv. Petar, iznad južnih - sv. Pavle, a  u sredini Raspeće.
Bogorodičin tron- predstavljena je Bogorodica koja sedi na prestolu sa malim Isusom Hristom na rukama.
Arhijerejski tron - sv. Sava  u stojećem stavu u odeždi arhijereja i Stefan Prvovenčani.
 ZIDNO SLIKARSTVO
 Zidnu dekoraciju čine velike slikane zidne površine na svodu nad solejom, u pandantifima i iznad hora.  Iznad soleje - poprsje  Isusa Hrista Pantoktatora; severno - poprsje kralja Milutina; poprsje cara Uroša. U pandantifima su oslikani jevanđelisti, a iznad hora Simeon Mirotočivi i Car Lazar.
Zidne kompozicije i deo moleraja obnovio je 1966. godine slikar Slobodan Rusković.
Dolaskom novih sveštenika, starešine o. Aleksandra Mitrovića i o. Steve Vukića, pokrenuta su predavanja pri hramu. U nekom narednom periodu se planiraju radovi na restauraciji ikonopisa i živopisa, kao i uvođenje podnog grejanja u crkvi.    

Text: http://pravoslavlje.spc.rs/broj/978/tekst/crkva-svete-trojice-u-grockoj/print/lat